هشتاد نکته مهم در تدریس موفق و کارآمد

تدریس امری مهم و حیاتی در جریان تعلیم و تربیت و فرایند یادگیری است و بر هر فرد که وارد مجموعه‌ی عظیم آموزش و پرورش می‌گرد نیز لازم و واجب است که از اصول و مبانی آن مطلع باشد، چرا که یادگیری اصول و مبانی و به خاطرسپاری نکات کلیدی در امر تدریس و کاربرد آن نکات در حین تدریس برای یک فرهنگی به ویژه یک معلم موفق‌، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بر این اساس 80 نکته مهم در امر تدریس آن هم تدریس موفق و کارآمد در مقاله‌ای حاضر، آورده شده‌، باشد که مورد استفاده‌ی معلمان و فرهنگیان عزیز واقع گردد:

1- با توکل بر خدا و با نام خدا کلاس را شروع کنیم.

2- اخلاص در امر تدریس را رعایت کنیم.

3- زمان هر جلسه تدریس را در نظر داشته باشیم تا با کمی یا زیادی وقت مواجه نشویم.

4- وقت کلاس را به مطالب بیهوده و کم فایده صرف نکنیم.

5- سعی کنیم ساعت تدریس را تغییر ندهیم.

6- به هنگام تدریس نشاط روحی و عاطفی خود را حفظ کنیم.

7- با خوشرویی تدریس کرده و همواره چهره‌ی بشاشی داشته باشیم.

8- احساسات و عواطف دانش آموزان را جریحه‌دار نکنیم.

9-  تلاش کنیم فضای عاطفی به وجود بیاوریم‌.

10-  سعه صدر داشته باشیم و از فضل‌ فروشی بپرهیزیم‌.

11-  وفای به عهد‌، خوش قولی و تواضع در تدریس را از یاد نبریم.

12-  به هنگام تدریس آرامش خود را حفظ کنیم.

13-  از قضاوت ناصحیح نسبت به دانش‌آموزان پرهیز کنیم.

14-  اشتباها ت خود را توجیه نکنیم.

15-  از علماء، بزرگان و شخصیت‌های دینی به احترام نام ببریم.

16-  از به کار بردن کلمات خارج از نزاکت بپرهیزیم.

17-  پرگویی نکنیم در واقع آنقدر بگوییم که می‌توانیم بشنویم.

18-  راز‌دار و محرم اسرار دانش‌آموزان باشیم.

19-  از تعصب بی‌جا بپرهیزیم.

20-  از دانش‌آموزان توقعات بیش از اندازه نداشته باشیم.

21-  رسا و روان بودن کلمات و جملات را رعایت کنیم.

22-  از داشتن تکیه کلام پرهیز کنیم.

23-  در تدریس ذوق و سلیقه‌ی خودرا به کار ببریم.

24-  آرام و شمرده تدریس کنیم.

25-  ساده ولی عمیق تدریس کنیم.

26-  در املای کلمات دقت کنیم و کلمات را صحیح روی تابلو بنگاریم.

27-  ذوق و استعداد دانش‌آموزان را شناسایی و هدایت کنیم.

28-  بین دانش‌آموزان رقابت سالم و مثبت ایجاد نماییم.

29-  در برخوردها عدل و انصاف را رعایت کنیم.

30-  به دانش‌آموزان توجه و نگاه یکسان داشته باشیم.

31-  با دانش‌آموزان همدردی کنیم.

32-  از تشویق به موقع غافل نباشیم.

33-  سخن دانش‌آموزان را بی‌موقع قطع نکنیم.

34-  کارها و فعالیت‌های مربوط به کلاس را بین دانش‌آموزان تقسیم کرده و به آنها مسوولیت دهیم.

35-  در هنگام موعظه خود را مخاطب اصلی قرار دهیم.

36-  به مقررات محیط آموزشی احترام بگذاریم.

37-  سعی کنیم کردار و رفتار خوبی از خود نشان دهیم.

38-  پیش از تدریس شناختی اجمالی از وضعیت، موقعیت و سطح معلومات دانش‌آموزان به دست  آوریم.

39-  بیش از اندازه در کار دانش‌آموزان‌، خود را دخالت ندهیم.

40-  به کار خویش ایمان و اعتقاد قلبی داشته باشیم.

41-  سعی کنیم شخصیت علمی و اجتماعی خویش را پیش دانش‌آموزان سبک نکنیم.

42-  مقررات خشک و افراطی را از کلاس درس دور کنیم.

43-  در تدریس از گروه گرایی و خط بازی خودداری کنیم.

44-  بر موضوعات درسی تسلط و از آن اطلاع کافی داشته باشیم.

45-  در افزایش آگاهی و محتوای علمی و درسی خود بکوشیم.

46-  به سولات دانش‌آموزان با لحن خوب و مناسب پاسخ دهیم.

47- مطالعه پیش از تدریس و آمادگی قبلی جهت تدریس داشته باشیم.

48-  برنامه‌ریزی داشته باشیم.

49-  از ابتکار و خلاقیت در تدریس استفاده کنیم.

50-  از روش‌های تدریس و از نحوه‌ی بکارگیری آنها آگاه باشیم.

51-  به کیفیت شروع، ادامه و پایان درس توجه داشته باشیم.

52-  به هنگام تدریس مطالب، تنوع را فراموش نکنیم.

53-  از تجربیات درسی و تدریس دیگران استفاده کنیم.

54-  در هر درس مطالب نو و تازه‌ای بیان کنیم.

55-  سعی کنیم دانش‌آموزان در ارتباط با درس فعالیت عملی داشته باشند.

56-  دانش‌آموزان را نسبت به یادگیری درس تشنه کنیم.

57-  در صورتی که احساس خستگی در چهره دانش‌آموزان مشاهده کردیم از ادامه تدریس بپرهیزیم.

58-  سعی کنیم همواره اشکالات تدریس خود را رفع کنیم.

59-  موضوع و عنوان درس را در ابتدای تدریس مشخص و بازگو کنیم.

60-  درس را مرحله به مرحله تدریس کرده و از این شاخه به آن شاخه نپریم.

61-  بیش از اندازه‌ی معمول به جزوه، کتاب و یا متن درس نگاه نکنیم.

62-  از طرح شبهات و اشکالات بدون جواب بپرهیزیم.

63-  جمع‌بندی درس را در انتها فراموش نکنیم.

64-  از داشتن لحنی یکنواخت و تن صدای ثابت بپرهیزیم.

65-  در هنگام تدریس در یک مکان ثابت توقف نکنیم.

66-  دقت کنیم تمرین‌ها یا مسایل یا تکالیف در حد توان دانش‌آموز باشد.

67-  در هنگام تدریس حتی‌الامکان از مثال استفاده کنیم.

68-  در هنگام تدریس از مثال و امکانات  آموزشی موجود حداکثر بهره را ببریم.

69-  خلاصه درس را در انتهای تدریس بازگو و مشارکت دانش‌آموزان را نیز بخواهیم.

70-  ظاهری آراسته و منظم داشته باشیم و در نظر بگیریم که زیبایی سادگی است.

71-  در کارهایمان نظم داشته باشیم تا الگویی مناسب برای دانش‌آموزان باشیم.

72-  نتایج آزمونها را بررسی کنیم تا نقاط قوت و ضعف را بیابیم.

73-  در هنگام خشم بر احساسات و عواطف خود غلبه کنیم.

74-  در تمام کارهای خود قاطعیت و برش داشته باشیم.

75-  دانش‌آموزان را در بالا رفتن از نردبان علم و دانش یاری کنیم.

76-  در هنگام تدریس سعی کنیم تمام توجه دانش‌آموزان را به خود جلب کنیم.

77-  فرصت انتقاد از خود را به دانش‌آموزان بدهیم.

78-  از این که قادر به پاسخگویی برخی از سولات نیستیم هراس به خود راه ندهیم و به راحتی اقرار کنیم که پاسخ آن را نمی‌دانیم.

79-  تجارب تازه‌ی خود را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم و به یاد داشته باشیم که معلم هنرمند کسی است که با ایجاد شرایط و موقعیت‌های مناسب آموزشی خود، کمتر تدریس می‌کند ولی دانش‌آموزان بیشتر یاد می گیرند.

80-  برای خانواده‌ی دانش‌آموزان ارزش قائل شویم و شغل آنان را هر چه باشد احترام کنیم.

مجله نگاه شماره 257 مهر ماه 1384